نشریه دانش سلامت و دین

بسم الله الرحمن الرحیم

سلامت در قرآن

یا أهْل الْکتاب قدْ جاءکمْ رسولنا یبیّن لکمْ کثیرًا ممّا کنْتمْ تخْفون من الْکتاب ویعْفو عنْ کثیرٍ ۚ قدْ جاءکمْ من اللّه نورٌ وکتابٌ مبینٌ * یهْدی به اللّه من اتّبع رضْوانه سبل السّلام ویخْرجهمْ من الظّلمات إلى النّور بإذْنه ویهْدیهمْ إلىٰ صراطٍ مسْتقیمٍ (آیات 15 و 16 مائده)

ای اهل کتاب! پیامبر ما که بسیاری از حقایق کتاب آسمانی را که شما کتمان می کردید، روشن می‌سازد، به سوی شما آمد و از بسیاری از آن (که فعلاً افشای آن مصلحت نیست)، صرف نظر می‌نماید. (آری،) از طرف خدا، نور و کتاب آشکاری به سوی شما آمد. خداوند به برکت آن، کسانی را که از خشنودی او پیروی کنند، به راه‌های سلامت، هدایت می‌کند و به فرمان خود، از تاریکی‌ها به سوی روشنایی می‌برد و آنها را به سوی راه راست، رهبری می نماید. (ترجمه آیة الله مکارم شیرازی مدظله العالی)

واژه سلامت، دارای مفهومی گسترده بوده که در مورد تعریف آن، اتفاق نظر وجود ندارد. این مسأله با در نظر گرفتن تفاوت‌های فرهنگی در جوامع مختلف، بیشتر مشهود می‌گردد. بر اساس اعتقادات مذهبی مسلمانان، گستره سلامت فراتر از سلامت جسمی، روانی و اجتماعی بوده و با عنایت ویژه به سلامت معنوی، در تعامل با سعادت دنیا و آخرت یک مسلمان می‌باشد. با نگاهی بر منابع دینی‌، می‌توان به مطالب نابی در خصوص سلامت دست یافت. در این مختصر، با مراجعه به قرآن کریم به عنوان بزرگ‌ترین معجزه پیامبر گرامی اسلام(ص)، آیات مرتبط مورد بررسی قرار می‌گیرد.

یکی از این آیات که به سلامت به عنوان یک مفهوم کلی اشاره دارد، آیه 16 سوره مائده می باشد. براساس این آیه، خداوند متعال به برکت آن (کتاب)، کسانی را که از خشنودی او پیروی کنند، به راه‌های سلامت هدایت می‌فرماید. هدایت دارای مراتبی است: یک مرحله، هدایت عمومی برای همه انسان‌ها است؛ خواه پیروی کنند یا نکنند و نوع دیگر، مخصوص کسانی است که هدایت عمومی را پذیرفته باشند. این آیه، نوع دوم را بیان می‌کند.

خداوند، صفت سلام را که برای راه‌های خود آورده، به طور مطلق و بدون قید آورده است تا بفهماند سبیل او سالم از انواع شقاوت‌ها و محرومیت‌هایی است که امر سعادت زندگی دنیایی و آخرتی بشر را مختل می‌سازد و راه‌های سلام او آمیخته با هیچ نوع شقاوتی نیست. این آیه شریفه با اوصافی که قرآن کریم برای اسلام و یا به عبارتی تسلیم خدا شدن و نیز برای ایمان و تقوا آورده و مشتمل بر واژگانی از قبیل فلاح، فوز، أمن و امثال آن است، موافق می شود.

«سبل السّلام» شامل راه‌های سلامت فرد و جامعه، خانواده و نسل، فکر، روح و ناموس و ... می‌شود. نکته قابل توجه این است که با توجه به محتوای آیه، انسان، خود زمینه‌ساز هدایت خویش است «یهدی به الله من اتّبع رضوانه». همچنین، هدایت به راه‌های سلامت و سعادت، در گرو کسب رضای خداوند بوده و هرکس در پی راضی کردن غیر او باشد، در انحراف است. به عبارت دیگر، اگر کسی در صدد به دست آوردن خوشنودی خدا بود، مشمول آن هدایت می شود و الا نه.

همچنین باید توجه داشت که هدف، یکی است ولی راه‌های رسیدن به آن متعدّد است و مکتب وحی، سلامت و سعادت فرد و جامعه و روح و جسم را تضمین کرده است. بشر در سایه قرآن، به هم‌زیستی و صفا در زندگی می‌رسد و در نهایت «سبل السلام» به «صراط مستقیم» منتهی می شود و همه کسانی که با انجام تکالیف گوناگون در شرایط مختلف، در پی کسب رضای خداوند می‌باشند، به صراط مستقیم می رسند «یهدی ... سبل السّلام... یهدیهم الی صراط مستقیم».

سلام، یکی از نام‌های خدا «السّلام المؤمن المهیمن» و یکی از نام‌های بهشت «دارالسّلام» نیز می‌باشد. پس راه‌های سلام، یعنی راه خدا و بهشت که رسیدن به آن دو از «سبل السلام» و «صراط مستقیم» می‌گذرد.

منابع:

برگرفته از تفاسیر المیزان و نور

نویسنده:دکتر اکرم حیدری

رییس دانشکده سلامت و دین، دانشگاه علوم پزشکی قم