نشریه دانش سلامت و دین

نوآوری‌های طبی مفاخر اسلام و ایران

گزیده‌ای از مباحث
نگاه به تاریخ و تمدن ممکن است از منظرهایی گوناگون صورت گیرد. برخی، تاریخ را متعلق به گذشته و دستاوردهای آن را برای حال و آینده کهنه و غیرقابل استفاده می‌دانند و برخی، صرفاً نگاه نوستالژیک به آن دارند؛ ولی دیدگاه صحیح به تاریخ، نگاهی نوآورانه است. نگاهی به نوآوری‌های پزشکان و دانشمندان در طول تاریخ می‌تواند زمینه این نوآوری را در حال و آینده فراهم نماید.
از نوآوری‌های دانشمندان در تمدن اسلامی- ایرانی، راه‌اندازی کرسی‌های نظریه‌پردازی بود که امروزه نیز ضرورت آن محسوس است و با رعایت قوانین نظریه‌پردازی، همچون هراس نداشتن از نظریه‌پردازی، مخالفت نکردن با دیگر نظریه‌ها بدون پیشنهاد بهتر، تکرار نشدن نظرات دیگران، ثبت نظرات شخصی، رعایت اخلاق نظریه‌پردازی و لذت بردن از تفکر می‌توان در این مسیر گام نهاد.
نوآوری دیگر، تأسیس مجلس مشاوره یا کنگره پزشکی در جندی‌شاپور و بغداد بود که در پیشبرد علم پزشکی در دوران تمدن اسلامی در ایران اثری بسزا داشت.
دستاوردهای اطبای اسلامی- ایرانی در حوزه داروسازی، کشف الکل، استفاده از مواد شیمیایی در داروسازی، تهیه کپسول، استفاده از پنبه در پزشکی، انجام بیهوشی و رستمینه (سزارین) از نمونه‌های درخشان تاریخ طب است.
امروزه، ضمن استفاده از دستاوردهای علمی بشر، ازجمله در زمینه طب، باید اندیشید که آیا طب سنتی که ریشه در سنت‌ها دارد، می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد و یا اینکه منسوخ شده و پزشکی رایج جایگزین آن شده است؟
به نظر می‌رسد که نگاه کل‌نگر طب سنتی در مقابل نگاه فروکاست‌گرایانه طب رایج، می‌تواند در ترسیم رویکردی نوین به طب، کارآمد باشد؛ به‌طور مثال نظریه طبع سرد و گرم می‌تواند به‌عنوان مبنا و راهکاری برای پزشکی شخصی‌شده مورد توجه قرار گیرد. همچنین، نقش تغذیه و دیگر عوامل که با عنوان سته ضروریه در طب سنتی ایرانی شناخته می‌شود و ترویج آن در بین کادر درمان و در توصیه‌های پزشکی، راهکارهای مفیدی در زمینه اصلاح سبک زندگی در اختیار نظام سلامت قرار می‌دهد.
از سوی دیگر، آشنایی با مفاخر طبی ایران، امکان الگوگیری از این بزرگان در زمینه‌های علمی را فراهم می‌آورد. تلاش و جدیت بزرگانی، همچون رازی و ابن‌سینا در کنار پرورش هم‌زمان حس، خیال و عقل و نیز بلندطبعی و بلنداندیشی از ویژگی‌هایی است که این بزرگان را ممتاز و متمایز ساخته است. دانشجویان و دانش‌پژوهانی که به اصلاح جامعه و جهان علاقه‌مندند، لازم است این ویژگی‌ها را در خود تقویت و اصلاح را از خود شروع کنند.

مدرس: دکتر عبدالعلی محقق‌زاده
استاد دانشگاه علوم پزشکی شیراز