نشریه دانش سلامت و دین

رازداری، نه خونریزی و نه خون­مردگی!

قال الصادق (علیه‌السلام)

)سرّک من دمک فلا یجرینّ من غیر أوداجک(¹

امام صادق(علیه‌السلام) فرمودند: «راز تو جزیی از خون توست، پس نباید در رگ‌های غیر تو جریان یابد.»

همانگونه که مستحضرید، قرار بر این بود که هر جلسه درس یک آیه کریمه یا یک حدیث شریف بیان شود و این آیات و روایات، با موضوع و مبحث کلاس اخلاق پزشکی و اخلاق حرفه‌­ای دانشجویان رشته­‌های علوم سلامت، مرتبط باشد. از 3 شماره پیش، مبحث «امانت‌داری»، با بهره­‌گیری از آیات قرآن کریم و روایات شریفه، گشوده شد. در شماره قبلی، با استناد به آیه کریمه 5 از سوره مبارکه یوسف، به موضوع «رازداری» اشاره شد. به خواست خداوند متعال در این شماره و چند شماره آینده با بهره‌بردن از روایات شریفه، موضوع رازداری بحث خواهد شد.

گفته شد که در زندگی انسان‌ها، رازداری یک قاعده مهم و غیرقابل چشم‌­پوشی است و به ویژه در حوزه سلامت و اخلاق در سلامت، این قاعده اهمیّت مضاعف پیدا می­‌کند.

خون بدن ما ممکن است در یکی از این حالت‌ها قرار گیرد:

• اگر خون از رگ‌ها و از داخل بدن خارج شود[1]، «خونریزی»[2] اتفاق افتاده است.

اگر خون از رگ‌ها خارج شود، اما از بدن خارج نشود، «خون­‌مردگی»[3] پدید می‌­آید.

• هر دو حالت قبلی از منظر سلامتی، نامطلوب در نظر گرفته می­شود. حالت مطلوب این است که خون داخل بدن[4] و داخل رگ‌ها[5] باشد.

تعبیر بنده از این فرمایش امام صادق(علیه‌السلام) در این حدیث شریف این است که اسرار، باید در جای خودش قرارگیرد. حتی اگر خون داخل بدن باشد، اما به خارج رگ‌ها تراوش کند، خون‌مردگی پدید می­‌آید. این خون، کارآمد نیست و بلکه آسیب­‌زا است.

در طبابت روزمره، گاهی حفظ اطلاعات ساده‌­ی بیمار و پرهیز از افشای راز بیمار، آنچنان اهمیّتی پیدا می‌کند که به مصداقی از این تعبیر امام(علیه‌السلام) مبدّل می­‌شود. در امر سلامت، گاهی برخی حرف‌ها و اطلاعات راجع به بیمار، فقط باید در ذهن درمانگر باقی بماند؛ حتّی گاهی پیش می­‌آید که نباید آن را بر زبان خود جاری و بازگو کند. تا جایی که بنده اطلاع دارم، اینکه جنین اهدایی به این زوج نابارور، از کدام زوج به اهدا گرفته شده است؛ در طبقه‌­بندی «به کلی سرّی» قرار می­‌گیرد!

در شهرهای بزرگ، بیان شرح حال بیمار و بیان سن و جنس او بدون ذکر نامش، می­‌تواند قاعده رازداری را پاس بدارد؛ اما در روستاها و شهرهای کوچک، حتی بیان شرح‌حال به این صورت هم می‌تواند هویّت بیمار را فاش کند. پزشکان و درمانگران مناطق با جمعیّت محدود، اگر بخواهند با دقّت «رازداری» را رعایت کنند، باید از بیان شرح‌حال بیمار با این کلیدواژه‌­ها در جمع خانواده پرهیز کنند. اینکه من با خوشحالی برای همسر خود تعریف کنم که یکی از خانم‌های محله، بعد از شش سال و نیم نازایی، قطع قاعدگی داشته و هفته پیش برایش آزمون بارداری نوشتم و امروز جواب مثبت را آورده بود؛ این گفته من می­‌تواند معادل این باشد که نام و نام خانوادگی آن خانم را برای همسرم گفته باشم!

باید رازدار باشیم، باور کنید باید رازدار باشیم!