نشریه دانش سلامت و دین

در اخلاق پزشکی اسلامی، یکی از منابع اصلی قرآن کریم و دیگری سنت معصومین (علیهم السلام) است. بنابراین، در استدلالات اخلاقی، حضور و نمود این دو منبع ضروری است. از سوی دیگر، دانستن راه درست و نادرست، همیشه منجر به بروز رفتار صحیح و پرهیز از رفتار ناروا نمی‌شود و به عبارت دیگر، «جزم علمی» یا «دانش»، همیشه منجر به «رفتار اخلاقی» نمی گردد. این «عزم عملی» یا «نگرش» صحیح است که باعث می‌شود عمل پسندیده اخلاقی از کنشگر، صادر شود.

بنابراین، به عنوان یکی از راهکارهای ایجاد انگیزه پرقدرت و سازنده در فراگیران، پیشنهاد می شود که هر جلسه از جلسه‌های درس اخلاق حرفه‌ای در حوزه سلامت، با یک آیه کریمه و یک حدیث نورانی آغاز شود.

برای جلسه «مقدمات و تعاریف کلی»، این آیه کریمه، پیشنهاد می گردد. منتظر نقد همکاران بزرگوار هستیم.

و انک لعلی خلق عظیم (سوره مبارکه قلم آیه کریمه 4)

خداوند بزرگ(... و هو العلی العظیم(سوره مبارکه بقره آیه کریمه 255)) که همه عالم در نزد او هیچ است (... فما متاع الحیاة الدنیا فی الاخرة الا قلیل (سوره مبارکه توبه، آیه کریمه 38))، اخلاق پیامبر گرامی اسلام را به عظمت و بزرگی می ستاید.

فردی به شما یک بی ادبی، اهانت یا توهینی می‌کند. بزرگوارانه از خطایش در می گذرید. دوباره تکرار می کند. باز هم بزرگواری نشان می‌دهید و همچنان این بی ادبی تکرار می‌شود و هر بار شما کریمانه وی را می بخشید. اما آستانه تحمل افراد تا جایی است. بالاخره در نقطه‌ای، ممکن است کاسه صبر شما لبریز گردد و توهین فرد را به خودش بازگردانید!!

یک یهودی، هر روز بر سر و روی زیبای پیامبر گرامی اسلام، خاکستر می‌ریزد. پیامبر گرامی و عزیزتر از جان ما، هر روز از این رفتار نادرست می گذرند. روزی دیگر می رسد اما خبری از آن مرد و آزارهایش نیست. پیامبر نیک اخلاق ما به عیادت وی می‌روند!!! معلوم است که این شیوه رفتار و این گذشت و بزرگواری، موجب «تألیف قلوب» می شود و جان‌های مشتاق را پروانه‌وار، گرد وجود آن گرامی جمع می‌کند. (فبما رحمة من الله لنت لهم... (سوره مبارکه آل عمران، آیه کریمه 159)). همین خلق نیکوی پیامبر بود که اسلام را رشد داد.

وظیفه ما به عنوان پیروان آن وجود شریف، آن است که «خلق خوش محمدی» را بیش از پیش بشناسیم، آن را در وجود خود پیاده و نهادینه کنیم و از این طریق، آن را به جهانیان مشتاق، عرضه کنیم و در عرصه سلامت، سعی کنیم این اخلاق نیکو را در خود و همکاران گسترش دهیم. برای مثال:

ساعت 3 بامداد است و از دیروز صبح که به بیمارستان آمده‌ای، کمتر از 2 ساعت خوابیده‌ای. خستگی تمام وجودت را پر کرده، منتها با آرامش و دقت در حال معاینه بیمار هستی که همراه بیمار با لحن تمسخرآمیزی می‌گوید: «اووه! چه خبره! یه خورده زود باش بابا! مگه می‌خوای آپولو هوا کنی دکتر! من عجله دارم ها!» ...

ساعت 2 بعد از نیمه شب در یک درمانگاه شبانه‌روزی، با یک آمپول ب کمپلکس وارد درمانگاه می‌شود و قبض می گیرد. تو از عصر کشیک بوده‌ای و در همین نوبت کاری هم، دو مورد احیای قلبی ریوی داشته‌ای ...

پزشک معاینه کننده کودکان بدو ورود به دبستان هستی؛ روزی 40 کودک نوبت داده‌اند؛ بقیه قسمت‌ها مثل شنوایی‌شناسی و بینایی‌سنجی، دو ساعته کارشان را جمع (و به عبارت دقیق‌تر، سرهم‌بندی) می‌کنند. تو با دقت تمام، بچه‌ها و والدین را یکی یکی در اتاق معاینه وارد می‌کنی، با حوصله، شرح حال می‌گیری و با دقت، کودک را معاینه می‌کنی. چند روز که می‌گذرد، مدیر مجموعه خسته می‌شود و کم‌کم به گونه‌ای رفتار می شود که صدای والدین هم در می‌آید. ...

در همه این موارد حق با تو است، اما باید با گذشت و بزرگواری، منش حرفه‌ای بزرگوارانه نشان دهی و هیچ کدام از این رفتارهای نادرست، نباید و نمی تواند مانع از خدمت‌رسانی جامع و کامل به گیرنده خدمت سلامت شود. خوش به حال تو و همه کسانی که با رهروی از پیامبر مهربانی‌ها و تأسی به «خلق خوش محمدی»، در راه سعادت‌مندی گام می‌زنند.

نویسنده:دکتر محسن رضایی آدریانی

مدیر گروه فلسفه و اخلاق سلامت، دانشکده سلامت و دین، دانشگاه علوم پزشکی قم