نشریه دانش سلامت و دین

علم آموزی

فتعالی الله الملک الحقّ و لا تعجل بالقرآن من قبل أن یقضی إلیک وحیه و قل ربّ زدنی علماً (طه 114)

در ادامه مطالب قبلی، برای متبرک شدن جلسات درس، به بیان نکته‌ای قرآنی از آیه کریمه فوق می‌پردازیم. بسیاری از اساتید و معلمان در سال‌های اخیر، با مشکل کم‌رنگ شدن انگیزه‌های دانشجویان و دانش‌آموزان در تحصیل روبرو شده‌اند. برای بروز رفتار صحیح اخلاقی در حوزه آموزش و به ویژه آموزش پزشکی و به بیان روشن‌تر برای تلاش خستگی ناپذیر و مداوم برای یادگیری هرچه بیشتر، وجود انگیزه قوی در فراگیر، اهمیت دوچندان دارد. با توجه به فطرت خداجوی انسان‌ها و نیز پیش‌زمینه مذهبی در غالب دانشجویان (حتی کسانی که گرفتار شبهات شده‌اند)، آیات قرآن کریم، یک منبع قوی انگیزه صحیح برای رویارویی با مشکلات موجود در علم آموزی است.

خداوند متعال در این آیه کریمه از سوره مبارکه طه، به پیامبر گرامی اسلام القا می کنند که: ... و قل رب زدنی علما: این آیه را اغلب مترجمان بدین‌شکل ترجمه کرده‌اند: «و بگو پروردگارا! دانش مرا بیفزا.» مفسّر محترم تفسیر نور، اشاره دارند به این که اگر مراد خداوند متعال، این معنی بود، تعبیر«زد علمی» مناسب‌تر بود و آنچه با تعبیر «زدنی علما» بیان شده است، بهتر است چنین معنی شود که «من را با علم زیاد کن». جان انسان با کارهای وی و تکرار کارها و ملکه شدن صفات، به سمت خوبی‌ها رشد می‌کند یا خدای ناکرده به سمت بدی‌ها تنزّل می‌کند. در اینجا بنده از خداوند متعال درخواست دارد که «خدایا از تو می‌خواهم که با علم و دانش، رشد پیدا کنم». رشد علمی، آبادکننده دنیا و آخرت انسان‌ها است. حضور دانشجو و دانش‌آموز و معلّم در کلاس، بیان همین خواسته به صورت عملی است؛ وقتی در کلاس درس، حاضر می شویم، آن‌گاه که به عنوان استاد و فراگیر، بر بالین بیمار حاضر می‌شویم، هنگامی که به عنوان دستیار و زیرنظر مستقیم استاد، به جراحی بیمار می‌پردازیم، وقتی همراه با مربّی پرستاری، در حال تعویض پانسمان بیمار هستیم، موقعی که همراه مربّی، در حال کمک به زایمان خانم باردار هستیم و ...، عملاً از خداوند متعال درخواست نموده‌ایم که ما را از جهت علمی رشد دهد.

در نقطه مقابل هم، باید توجه داشت کسی که در نظر و عمل، پایبند این آیه کریمه است و با نیت و انگیزه خداپسندانه، به دنبال علم‌آموزی است، مرتکب خطاها و تخلفاتی همچون خرید و فروش کشیک کارآموزی یا کارورزی نمی‌شود، در هیچ‌یک از آزمون‌ها تقلّب نمی‌کند، برای قبولی در هیچ آزمونی، دست به خرید و فروش سؤال آزمون نمی‌زند، پایان‌‌نامه خرید و فروش نمی کند. پژوهش دیگران را به نام خود مقاله نمی‌کند. اجازه نمی‌دهد نامش در مقاله‌ای به عنوان نویسنده وارد شود که معیارهای نویسندگی آن مقاله را کسب نکرده است و ...

آنچه در اینجا به نظر این حقیر مهم است، تلاش مجدّانه برای یاددهی-یادگیری است. وظیفه اخلاقی هر استاد، آموزش دانش خود به فراگیر است و وظیفه اخلاقی هر فراگیر هم، تلاش برای یادگیری بیشتر و بهتر است. در این صورت و وقتی با رعایت دقیق اصول اخلاقی، همه تلاش خود را در جهت یاددهی-یادگیری دانش مربوط به سلامت انسان به کار ببریم، مصداقی از این دعا و این آیه کریمه خواهیم بود.

خداوند به همه ما این توفیق را در بالاترین مرتبه عطا فرماید.

نویسنده:

دکتر محسن رضایی آدریانی

مدیر گروه فلسفه و اخلاق سلامت، دانشکده سلامت و دین، دانشگاه علوم پزشکی قم