نشریه دانش سلامت و دین

«خرما و سلامتی زایمان و شیردهی»

و هزّی إلیْک بجذْع النّخْلة تساقطْ علیْک رطباً جنیًّا (1)

و تنه درخت را سوى خود تکان بده که خرماى تازه بر تو بیفکند (2).

قرآن کریم در سوره مریم (علیها السلام) می فرماید: خداوند متعال پس از وضع حمل مریم (سلام الله علیها) به او دستور داد که نخل را بجنباند تا خرماى تازه برایش فروریزد.

از اینکه در آیه فوق، به‌طور صریح آمده است که خداوند، غذاى مریم (سلام الله علیها) را به هنگام تولد نوزاد، رطب قرار داد، مفسران چنین استفاده کرده‏اند که یکى از بهترین غذاها براى زنان بعد از وضع حمل، رطب (خرماى تازه) است (3).

در احادیث اسلامى نیز به این مطلب اشاره شده است. از امیر مؤمنان على (علیه السلام) نقل شده که پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) فرموده­اند:

ولیکن أوّل ما تأکل النّفساء الرّطب، فإنّ اللّه عزّ و جلّ قال لمریم (سلام الله علیها): و هزّی إلیْک بجذْع النّخْلة تساقطْ علیْک رطباً جنیًّا

باید اولین چیزى که زن پس از وضع حمل مى‏خورد رطب باشد. زیرا خداوند بزرگ به مریم(علیها السلام) فرمود: درخت خرما را تکان ده تا رطب تازه بر تو فرو ریزد.

از ذیل همین حدیث استفاده مى‏شود که خوردن این غذا نه تنها براى مادر، مؤثر است بلکه در شیر او نیز، اثر خواهد گذاشت. حتى از پاره‏اى از روایات استفاده مى‏شود که بهترین غذاى زن باردار و داروى او رطب است (4).

الْخصال، عنْ أبیه عنْ سعْدٍ عنْ محمّد بْن عیسى عن الْقاسم بْن یحْیى عنْ جدّه عنْ أبی بصیرٍ و محمّد بْن مسْلمٍ عنْ أبی عبْد اللّه عنْ آبائه ع قال قال أمیر الْمؤْمنین ع‏ ما تأْکل الْحامل منْ شیْ‏ءٍ و لا تتداوى‏ به أفْضل من الرّطب

نمی خورد زن باردار چیزی بهتر از رطب و درمان نمی‌شود به چیزی بهتر از رطب (5)

نکته دیگر اینکه خوردن رطب علاوه بر سهولت زایمان و تقویت و درمان ضعف جسمی پس از زایمان و تأثیر در شیردهی، بر سلامت روحی و روانی و جسمی جنین در دوره بارداری، اثر بسزایی دارد. روایتی از رسول مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله) وارد شده که خوردن خرما در این دوران، بر خلقیات و سلامت فرزند، تاثیرگذار است.

قال رسول اللّه‏ (صلی الله علیه و آله): أطْعموا الْمرْأة فی‏ شهْرها الّذی تلد فیه التّمْر فإنّ ولده یکون حلیماً نقیّا

پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله): به زن در ماهى که زایمان کرده، خرما بدهید؛ چرا که فرزند او بردبار و پاک مى‏شود(6).

خرما میوه‌ای است که سالیان طولانی در غرب آسیا و شمال آفریقا مورد استفاده بوده و کاربردهای مختلفی از نظر ارزش غذایی و اثرات درمانی، برای آن ذکر شده است(7). این میوه در بین غنی‌ترین میوه‌ها از نظر ارزش تغذیه ای قرار گرفته و بررسی‌ها نشان می دهد علاوه بر انرژی بالا، غنی‌ترین میوه از نظر محتوای املاحی نظیر کلسیم، پتاسیم، فسفر، منیزیم، آهن، روی، منگنز و مس می باشد(8).

بر اساس یکی از مطالعات جدید، مصرف روزانه 75-70 گرم میوه خرما در زنان باردار، بر شاخص‌های مربوط به سهولت زایمان نظیر Bishop Score (نمره بیشاپ) وCervical Dilation  (اتساع گردن رحم) موثر واقع گردیده و میزان موفقیت در القای زایمان در زنان مصرف کننده خرما در مقایسه با گروه کنترل به طور قابل توجهی بیشتر بوده است (9).

گروه دیگری از محققان به‌تازگی دریافتند که مصرف میوه خرما به میزان 2-1 گرم به‌ازای کیلوگرم وزن بدن در موش‌های آزمایشگاهی شیرده، موجب افزایش قابل توجه غلظت شاخص رشد شبه انسولین (IGF-1) و افزایش ترشح شیر تولیدی گردید (10).

با توجه به آیه و روایات فوق و شواهد تجربی ذکر شده، به نظر می‌رسد توجه دادن خانم‌های تازه زایمان کرده به مصرف خرما، می‌تواند مورد توجه کارشناسان و برنامه‌‌ریزان حوزه سلامت کشور قرار گیرد.

منابع:

1. قرآن کریم، سوره مبارک مریم (سلام الله علیها)، آیه شریفه
2. ترجمه تفسیر المیزان، جلد 14، صفحه 43
3. نور الثقلین. جلد 3. صفحه 330
4. تفسیر نمونه. جلد‏13. صفحه 48
5. بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار ، جلد 63- صفحه ‏128     
6. بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار ، جلد ‏63- صفحه 141

7. Al-Farsi MA, Lee CY. Nutritional and functional properties of dates: a review. Critical Reviews in Food Science and Nutrition. 2008;48(10):877-87.

8. Vayalil PK. Date Fruits (Phoenix dactylifera Linn): An Emerging Medicinal Food. Critical Reviews in Food Science and Nutrition. 2012;52(3):249-71.

9. Kordi M, Aghaei Meybodi F, Tara F, Nemati M, Taghi Shakeri M. The effect of late pregnancy consumption of date fruit on cervical ripening in nulliparous women. Journal of Midwifery and Reproductive Health. 2014;2(3): 150-6.

10. Ebrahimi FS, Hemmati M, Malekaneh M. Effects of the date palm fruit (Phoenix dactylifera L.) on prolactin, IGF-1, and stress factors in lactating female rats and its impact on their litters’ development. Mediterranean Journal of Nutrition and Metabolism. 2017(Preprint):1-8.

نویسنده‌:

حجت الاسلام والمسلمین آقای محمد طاهری

مسئول دفتر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه علوم پزشکی قم

دکتر محمد حضوری

متخصص تغذیه، مدیر گروه پزشکی اجتماعی و خانواده، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی قم