نشریه دانش سلامت و دین

رازداری: اصل اساسی در اخلاق حرفه‌ای

بررسی مورد
مردی 35 ساله با سرگیجه، تهوع و تعریق به اورژانس بیمارستان مراجعه کرده است. بیمار نگران به نظر می‌رسد و بنابر اظهارات وی، علائم از یک ساعت پیش شروع شده است و سابقه‌ی هیچ بیماری زمینه‌ای نیز ندارد.
 در بررسی‌های اولیه، علائم حیاتی پایدار بود و در اخذ شرح‌حال و معاینه فیزیکی نیز داده جدیدی به دست نیامد. پزشک اورژانس، دستور بستری تحت نظر و بررسی بیشتر (سی‌تی‌اسکن و آزمایش‌های روتین) را می‌دهد و برای تسکین تهوع بیمار نیز اندانسترون (وریدی عضلانی) تجویز می‌شود. در طول ساعات اولیه بستری تحت نظر در بخش، بیمار یکی از دانشجویان پرستاری را که در انجام مراقبت‌های بیمار مشارکت دارد فرا می‌خواند و به وی می‌گوید که اگر رازشرا فاش نمی‌کند، می‌خواهد اتفاقی را که پیش از شروع علائم رخ داده است، بیان کند و تأکید می‌کند که حتی خانواده وی هم از این راز بی‌اطلاع هستند. دانشجوی پرستاری می‌گوید که چون این اطلاعات می‌تواند به تشخیص و درمان وی کمک کند، فقط آن را به پرستار مسئول بیمار گزارش می‌دهد و همچنین، چون مسئولیت امور درمان با پزشک است، مطمئناً او هم در جریان قرار خواهد گرفت. با این شرایط، بیمار می‌پذیرد که مساله را خودش به پزشک معالجش اطلاع دهد.

تحلیل مورد
هرگونه اطلاعاتی که حرفه‌‌مندان نظام سلامت از بیماران خود، به‌واسطه فعالیت حرفه‌ای‌شان به دست می‌آورند یک راز برشمرده می‌شود و حرفه‌‌مندان نظام سلامت موظف به حفظ آن راز هستند. افشای اسرار بیمار، ازجمله جرائم مغایر با شئون پزشکی است و در قانون مجازات اسلامی، برای مرتکبین، مجازات حبس و جریمه مالی در نظر گرفته شده است. البته استثناهای قانونی هم وجود دارد که در شرایطی، افشای اسرار بیمار بلامانع و حتی در مواردی ضروری است (یزدانیان و عبدالله‌زاده. 1395).
رازداری، از بنیادی‎ترین وظایف دینی و اخلاقی است و تعهد به رازداری، به معنی احترام به حفظ حریم خصوصی انسان‌هاست. در بین حرفه‌‌مندان نظام سلامت، تعهد به رازداری پایه برقراری اعتماد در رابطه درمانی است (مهدوی‌نژاد. 1387).
بیماران با سن قانونی و ظرفیت تصمیم‌گیری می‌توانند در مورد نحوه حفظ و فاش ساختن اسرار خود تصمیم بگیرند و به همین دلیل، اسرار بیماران، فقط با رضایت ایشان، قابل ارائه به افراد دیگر است. همچنین، باید توجه کرد که در انجام امور تشخیصی و درمانی بیمار، اطلاعات بیمار باید به حد ضرورت و به افراد ذی‌ربط ارائه شود (داستانی. 1395).
در مواردی که بیمار نگران فاش شدن اسرارش است، باید به وی در مورد نحوه حفظ اسرار و افرادی که مطلع خواهند شد اطمینان خاطر داد و در این مسیر بسیار دقیق عمل کرد.
ارتباط مؤثر پزشک و دیگر حرفه‌مندان نظام سلامت با بیماران و دیگر مراجعان، باعث ایجاد اعتماد در بیمار می‌شود و این اعتماد، بیمار را به انجام صحیح و به‌موقع دستورالعمل‌های پزشکی ترغیب می‌کند و این امر، باعث تسریع روند بهبودی و درمان او می‌شود.
نکته مثبت رفتار حرفه‌ای دانشجوی پرستاری در گزارش یادشده، این است که وی اهمیت اطلاعات بیمار را درک کرده، می‌داند که جلب اعتماد بیمار به بهای عدم افشای راز در این مورد، می‌تواند سبب انحراف مسیر تشخیص و درمان شود و به سلامت بیمار آسیب بزند؛ لذا کاملاً شفاف به وی می‌گوید که این اطلاعات را که برای ادامه مسیر درمان وی ضروری است، فقط به پرستار مافوق خود و سپس پزشک منتقل خواهد کرد و به بیمار اجازه می‌دهد تا آزادانه از میان گزینه‌های موجود انتخاب نماید.

منابع:
- یزدانیان، علیرضا؛ عبدالله‌زاده، ‌مینا (1395). «رازداری؛ حق بیمار و مسئولیت مدنی پزشک». اخلاق پزشکی. 35(10). 200-227.‎
- داستانی حسین‌آباد، وجیهه (1395). «بررسی مسئولیت ناشی از افشای راز بیماران». پایش. 16 (1):117-117.
- مهدوی نژاد، غلامحسین (1387). «رازداری و حدود آن در حرفه پزشکی». اخلاق و تاریخ پزشکی ایران. 1(4)، 13-20.‎

نویسنده:

حمید آسایش

دانشکده سلامت و دین، دانشگاه علوم پزشکی قم

احمد مشکوری

دانشکده سلامت و دین، دانشگاه علوم پزشکی قم