نشریه دانش سلامت و دین

احکام اوتانازی (1) اقسام اوتانازی

اوتانازی به مرگ یا قتل از روی ترحم و به مرگی ترجمه شده که عبارت است از عمل عمدی انجام‌گرفته به‌وسیله یک فرد، با هدف پایان دادن به زندگی فرد دیگر برای خاتمه دادن به رنجی که او می‌برد (لاریجانی. 1392: 358)؛ یعنی فردی عمداً زندگی بیمار را برای رهایی از رنجی که می‌کشد پایان دهد. اوتانازی برحسب نوع فعل به دو قسم اوتانازی فعال و غیر فعال و برحسب خواست بیمار، به سه شکل داوطلبانه، غیر داوطلبانه و اجباری تقسیم شده است.

اوتانازی فعال و غیرفعال

اوتانازی فعال
 اوتانازی فعال، یعنی با انجام کاری، باعث مرگ بیمار شویم؛ مثلاً با تزریق مقدار زیاد داروی مخدر در سرم بیمار باعث توقف تنفس و مرگ او شویم.

اوتانازی غیرفعال
قسم دوم اوتانازی، اوتانازی غیرفعال است که در آن با انجام ندادن کاری باعث مرگ بیمار می‌شویم؛ مثلاً با احیا نکردن بیمار باعث مرگ حتمی او شویم یا بیماری که به دستگاه تنفس مصنوعی نیاز دارد را به دستگاه تنفس مصنوعی وصل نکنیم.

اوتانازی داوطلبانه، غیر داوطلبانه و اجباری

اوتانازی داوطلبانه
اوتانازی داوطلبانه، یعنی هنگامی که بر اساس تقاضای صریح بیمار و با رضایت کاملاً آگاهانه او انجام می‌شود. نکته مهم در این حالت اینکه، قصد و تمایل پزشک و بیمار هر دو در راستای خاتمه دادن به زندگی بیمار است و دو شرط بسیار مهم دارد: 1. تصمیم خود بیمار؛ 2. درد و رنج غیرقابل‌تحمل و نبود امید به بهبودی.

اوتانازی غیرداوطلبانه
اوتانازی غیرداوطلبانه، یعنی هنگامی که بیمار صلاحیت تصمیم‌گیری (اهلیت یا صلاحیت قانونی) را ندارد و از لحاظ روانی قادر به درخواست صریح برای اوتانازی نیست؛ مثلاً بیمار در حالت کما یا مرگ مغزی و زندگی نباتی است.

اوتانازی اجباری
اوتانازی اجباری، یعنی هنگامی که بیمار دارای صلاحیت تصمیم‌گیری است، و هیچ‌گونه درخواست صریحی برای پایان دادن به زندگی‌‌اش ندارد ولی کادر درمان برای رها کردن او از رنج، زندگی او را پایان می دهند!

در بحث اوتانازی و انگیزه آن که رهایی بیمار از رنج غیرقابل‌تحمل است، نکته با اهمیت این است که بدانیم با توجه به جایگاه انسان در رویکرد دینی در جهان خلقت و محدودیت‌های علم طب در تشخیص‌های بالینی و خطاپذیر بودن آن، نمی‌توان با اطمینان قضاوت کرد که مرگ برای بیمار از نظر معنوی یا جسمی بهترین گزینه است (لاریجانی. 1392: 99). ان‌شاءالله در شماره بعد به بررسی حکم فقهی اقسام اوتانازی خواهیم پرداخت.

منبع:
لاریجانی، باقر (1392). پزشک و ملاحظات اخلاقی. تهران: برای فردا. جلد 1. ص 99 و 358.

نویسنده:

دکتر احمد مشکوری

دانشکده سلامت و دین، دانشگاه علوم پزشکی قم