نشریه دانش سلامت و دین

یادگیری، عمل به دانسته‌ها

پیشنهاد نگارنده این سطور، طرح آیات قرآن کریم و روایاتی از معصومین (علیهم‌السلام) در ابتدای جلسات درس اخلاق پزشکی و به تناسب موضوعات مورد بحث و سرفصل‌های درس مذکور با هدف تأثیرگذاری بر تغییر مثبت در نگرش فراگیران است. از همین منظر، در این شماره نیز، حدیث شریف ذکر می‌گردد.

یکی از جلسات درس اخلاق پزشکی، به موضوع فلسفه اخلاق می‌پردازد. از آنجا که یک موضوع مهم در بررسی‌های فلسفی، خود علم است، به نظر می‌رسد حدیث شریف زیر، به این مقوله ارتباط دارد که همکاران محترم، می‌توانند از آن، بهره گیرند. در آموزه های مکتب اخلاقی اسلام عزیز،  علم و آگاهی از چنان قدر و ارزشی برخوردار است که وجود مقدّس پیامبر مکرّم اسلام a می فرمایند:

«إذا أتی علی یوماً لا أزداد فیه علماً یقربنی الی الله تعالی فلا بورک لی فی طلوع شمس ذلک الیوم»

«هرگاه روزی بیاید که من در آن روز دانشی نیندوزم که من را به خدای متعال نزدیک کند، طلوع خورشیدش بر من مبارک مباد.»

کمی تأمل کنیم. آیا می‌توانیم بفهمیم که منظور حضرت رسول a چیست و این فرمایش ایشان چه معنایی در بر دارد؟ به طور قطع، تأکید رسول گرامی بر این است که روزبه‌روز، بر دانش ما افزوده شود و در هر حال، در پی دانش‌اندوزی و کسب معرفت جدید و رفع ندانسته‌ها برآییم. از این رو، در همه حوزه‌ها به ویژه حوزه سلامت، فارغ‌التحصیل نداریم! چرا که همواره باید در پی یادگیری باشیم. همه‌ی ما به ویژه دانشجویان و علی‌الخصوص دانشجویان علوم پزشکی در یک مقطع مشخص، «دانش‌آموخته» می‌شویم.

مسلم است که مراد این حدیث و سایر آموزه‌های دینی که امر به فراگیری علم می‌کنند، این نیست که مثل یک حافظه رایانه، صرفاً به ذخیره‌سازی و انباشتن داده‌ها همت بگماریم. از این حدیث شریف می‌فهمیم که قرار است آنچه یاد می‌گیریم، به ما جهت دهد. آموخته‌های ما، باید یاریگر ما در طی مسیر به سمت سعادت و کمال باشد تا بتوان ادعا کرد آنچه آموخته می‌شود، مصداقی از «علم نافع» است.

به علاوه، باید به دانسته‌ها و آموخته‌های نافع خود عمل کنیم تا بتوانیم بگوییم دانشمان، ما را در مسیر سعادت و کمال، یار و یاور بوده است. سعدی علیه‌الرحمة می‌گوید:

علم چندان که بیشتر دانی       چون عمل در تو نیست نادانی!

دانش بدون عمل، نه تنها فایده‌ای ندارد، بلکه بار مسؤولیت انسان را نیز مضاعف و پاسخگویی او در پیشگاه خداوند متعال را دشوارتر می‌کند. آنچه می‌دانیم و فرا می‌گیریم، به ویژه دانش خود درباره اخلاق و اخلاق پزشکی و بیش از هرچیز، موارد کاربردی آن را باید به صحنه عمل بیاوریم. فراموش نکنیم که اگر خودمان به اصول و قواعد «اخلاق سلامت» عمل کنیم، ان شاء الله می توانیم به توفیق الهی، این خوبی‌ها را گسترش بدهیم.

منبع:

نهج‌الفصاحه با ترجمه فارسی، ص 177.

نویسنده:

دکتر محسن رضایی آدریانی

دانشکده سلامت و دین، دانشگاه علوم پزشکی قم