نشریه دانش سلامت و دین

آگاهی بیمار اساس تصمیم‌گیری و مشارکت درمانی

بررسی مورد
مردی 16 ساله، از حدود یک هفته پیش، دچار بی‌حسی در اندام فوقانی سمت راست شده و از دیروز به دلیل کاهش قدرت عضلانی، چند بار لیوان از دستش رها شده است. به همین دلیل، با نگرانی به بیمارستان مراجعه می‌کند و پس از انجام معاینات و سی‌تی‌اسکن، با تشخیص اولیه توده مغزی بستری می‌شود و دستور انجام MRI، بدون تزریق توسط متخصص جراحی مغز و اعصاب داده می‌شود و یافته‌های بررسی، نشانگر یک توده فضاگیر با ادم وسیع در اطراف توده است. همچنین، احتمال بدخیمی نیز مطرح است. بیمار تحصیلات ابتدایی دارد و درباره این اتفاق خیلی صحبت نمی‌کند. خانواده بیمار اصرار دارند که اطلاعات بیماری به‌طور کامل به بیمار ارائه نشود و همین که بداند یک توده در مغزش است و نیاز به جراحی دارد کافی است.

تحلیل مورد
بر اساس اصل اتونومی، لازم است که بیمار دارای صلاحیت، در تصمیم‌گیری درمانی خود مشارکت داشته باشد و لازمه این امر مهم، آگاهی از ماهیت، هدف و الزامات بیماری و درمان آن است (پارساپور و لاریجانی. 2005).
حقیقت‌گویی و صداقت، پایه و اساس اخلاق پزشکی و در واقع، نگرش و عملکرد شفاف، صریح و راست‌گویی با بیماران و دیگر گیرندگان خدمات سلامت است (لاریجانی و آرامش. 1389).
اعتماد، مهم‌ترین عنصر در رابطه پزشک و بیمار است و در بیان اهمیت این موضوع، بر اساس حدیثی از حضرت امام جعفر صادق×، پزشک حاذق و مورد اعتماد در ردیف یک فقیه عادل ذکر شده و همچنین، در بیشتر سوگندنامه‌‌های پزشکی نیز به این موضوع پرداخته شده است (شجاعی و ابوالحسنی نیارکی. 1391).
بر اساس یافته‌های مطالعات مختلف مشخص شده است که بیشتر بیماران تمایل دارند حقایق بیماری‌شان به آن‌ها گفته شود؛ ولی ممکن است در برخی از فرهنگ‌ها و جوامع و با در نظر گرفتن شرایط روحی و روانی بیماران، این امر مشکل و پیچیده به نظر برسد (لاریجانی و آرامش. 1389).
بیمار، اساس تصمیم‌گیری است و ارائه اطلاعات قابل اعتماد برای تصمیم‌گیری آگاهانه ضروری است (لاریجانی و آرامش. 1389).
خانواده و دیگر افراد نباید به جای بیمار تصمیم بگیرند، مگر اینکه بیمار به‌صراحت از این حق خود چشم‌پوشی نماید و این مورد را به اعضای خانواده واگذار کند (پارساپور و لاریجانی. 2005).
ارائه اطلاعات بیماری به‌صورت ناقص، در ضمن مخدوش کردن رضایت آگاهانه، می‌تواند اعتماد بیمار به پزشک را سلب کند و در طولانی مدت، عدم تبعیت از درمان را به دنبال داشته باشد (پارساپور و لاریجانی. 2005).
نگرانی از آشفتگی بیمار در اثر اطلاع از یک خبر ناگوار درباره سلامتی، سبب می‌شود پزشک و اعضای خانواده به‌نوعی پنهان‌کاری حمایت‌گرانه سوق پیدا کنند که در بیشتر موارد اگر تکنیک‌های ارائه خبر ناگوار به‌درستی به کار گرفته شود و پس از آگاهی از خبر، بیمار از سوی پزشک و خانواده حمایت شود، از شدت آشفتگی‌های روانی کاسته می‌شود (لاریجانی و آرامش. 1389).

منابع:
- پارساپور، علیرضا و لاریجانی، باقر (2005). «رضایت آگاهانه». مجله دیابت و متابولیسم ایران. 5: 1-14.
- لاریجانی، باقر و آرامش، کیارش (1398). پزشک و ملاحظات اخلاقی. انتشارات برای فردا. جلد 1. ص 279-288.
- شجاعی، امیراحمد و  ابوالحسنی نیارکی، فرشته (1391). «نقش و پیامدهای اعتماد در رابطه پزشک و بیمار». مجله ایرانی اخلاق و تاریخ پزشکی. (5)4: 25-32.‎

نویسنده:

حمید آسایش
دانشکده سلامت و دین، دانشگاه علوم پزشکی قم، قم، ایران.

احمد مشکوری
دانشکده سلامت و دین، دانشگاه علوم پزشکی قم، قم، ایران.