نشریه دانش سلامت و دین

تعارض منافع در انتقال بیماران اورژانسی

معرفی مورد

بر اساس خبری غیررسمی، دو بیمارستان خصوصی در محدود یک شهر، به ازای هر بیمار نیازمند به مراقبت‌های ویژه که با آمبولانس‌های اورژانس دولتی یا خصوصی به این بیمارستان‌ها منتقل می‌شوند، مبلغی به‌عنوان هدیه به کارشناسان فوریت‌های پزشکی پرداخت می‌نماید. امروز، پس از تماس با 115، آمبولانس به مأموریتی اعزام شده است. بر اساس ارزیابی‌های اولیه، بیمار مردی هفتاد ساله و دارای تنگی نفس و تاکی کاردی است و پس از دریافت اکسیژن از طریق کانول بینی، درصد اشباع اکسیژن 90 درصد است. بیمار از پنج سال گذشته به دلیل بیماری انسدای مزمن ریوی، چند بار در بخش‌های داخلی بستری شده است. اکنون که قرار است بیمار با آمبولانس به مرکز درمانی منتقل شود، یکی از اعضای خانواده می‌پرسد که کدام بیمارستان بهتر است؟ یکی از کارشناسان فوریت پزشکی، می‌گوید ما باید بیمار را به یک مرکز درمانی دولتی منتقل کنیم، ولی اگر شما می‌خواهید خدمات بهتری دریافت کنید، با رضایت خودتان می‌توانیم بیمار را به یک مرکز درمانی خصوصی منتقل کنیم.

تحلیل مورد

             وضعیت گزارش مورد یادشده نشان‌دهنده یک موقعیت تعارض منافع است.

             تعارض منافع به این معناست که در یک موقعیت، منافع و ترجیحات فردی شخص با وظایف و تعهدات حرفه‌ای‌اش در تضاد و تعارض قرار بگیرد (زاهدی و لاریجانی. 1385).

             تعارض منافع دارای سه عنصر اصلی است (پارسا و همکاران. 1391):

1.             منفعت اولیه (اصلی): منافع اولیه در هر حوزه کاری متفاوت هستند؛ ولی در حوزه درمان، تلاش برای خدمت‌رسانی مناسب به بیمار هدف اصلی نظام سلامت است.

2.             منفعت ثانویه (فرعی): این منفعت می‌تواند مالی یا سایر منافع، ازجمله میل به پیشرفت حرفه‌ای، نیازهای فردی و توجه به دوستان و خانواده باشد، اما عمدتاً منافع و روابط مالی برجسته‌تر است.

3.             تعارض: یعنی احتمال دارد که در اثر یک سری شرایط و روابط، توجه و پیگیری منفعت ثانویه، سبب بی‌توجهی به منفعت اولیه شود.

             وجود و یا قرار گرفتن در موقعیت تعارض منافع، به‌خودی‌خود مشکل محسوب نمی‌شود و حتی گاه اجتناب‌ناپذیر است و آنچه اهمیت دارد، مدیریت صحیح تعارض منافع است.

             مدیریت نادرست تعارض منافع در حرف پزشکی سبب آسیب به اعتماد در رابطه درمانی و همچنین سبب مخدوش شدن اعتماد عمومی جامعه به حرف پزشکی خواهد شد (صاحب‎زاده و زاهدی. 1383).

             مهم‌ترین مرحله مدیریت تعارض منافع، آگاهی از قرار گرفتن در چنین موقعیتی است (پارسا و همکاران. 1391).

             در موردی که در گزارش فوق از آن صحبت شد، پاسخ کارشناس فوریت‌ها در خصوص انتخاب مرکز درمانی، به‌احتمال‌زیاد تحت تأثیر آگاهی از هدیه مرکز درمانی خصوصی است؛ زیرا به میزان بالایی احتمال دارد که بیمار فوق به بخش مراقبت‌های ویژه نیاز داشته باشد.

             حال پرسش این است که کارشناسان فوریت‌های پزشکی، چگونه می‌توانند موقعیت تعارض منافع فوق را مدیریت نمایند؟ آیا قاعده طلائی مدیریت تعارض منافع، یعنی آشکارسازی، دراین‌باره کارایی دارد؟ به نظر می‌رسد اگر کارشناس فوریت‌های پزشکی با بی‌توجهی به وظیفه اصلی خود، فقط به دنبال هدایت خانواده برای انتخاب مرکز خصوصی و دریافت هدیه مالی باشد، تنها توجه به روش «ممنوعیت» چاره‌ساز باشد، ولی درصورتی‌که وی دچار چالشی درونی در خصوص تأثیر احتمالی هدیه مالی مرکز خصوصی بر تصمیم‌گیری درست باشد، باید ضمن هماهنگی با مرکز فرماندهی عملیات، بدون در نظر گرفتن هدیه مالی، اطلاعات کافی را در اختیار بیمار و خانواده بیمار قرار دهد تا نهایتاً انتخاب مناسب را انجام دهند و همچنین، درصورتی‌که خود بیمار و خانواده، مرکز خصوصی را انتخاب نمایند، کارشناس فوریت‌های پزشکی باید از دریافت هدیه مالی خودداری نماید.

 منابع

-              زاهدی، فرزانه؛ لاریجانی، باقر (1385). «تسهیم درآمدها و اخلاق پزشکی». مجله دیابت و متابولیسم ایران. 6(1)، ص 1-8.‎

-              پارسا، مجتبی؛ نمازی، حمیدرضا؛ لاریجانی، باقر (1۳۹۱). «راه‌حل تعارض منافع و مصادیق آن در آموزش و درمان». مجله طب و تزکیه، شماره یکم. ص ۵-۱۳.

-              صاحب‌زاده ماندانا؛ زاهدی، زهرا (1383). «مدیریت تعارض منافع در آموزش، پژوهش و اقدامات بالینی پزشکی: یک مطالعه مروری نقلی».‎ همایش: همایش سراسری بهداشت حرفه ای ایران.

                جملات کلیدی

-              تعارض منافع به این معناست که در یک موقعیت، منافع و ترجیحات فردی شخص با وظایف و تعهدات حرفه‌ای‌اش در تضاد و تعارض قرار بگیرد.

-              مهم‌ترین مرحله مدیریت تعارض منافع، آگاهی از قرار گرفتن در چنین موقعیتی است.

نویسندگان

حمید آسایش            گروه فلسفه و اخلاق سلامت، دانشکده سلامت و دین، دانشگاه علوم پزشکی قم

احمد مشکوری         گروه فلسفه و اخلاق سلامت، دانشکده سلامت و دین، دانشگاه علوم پزشکی قم

محسن رضایی آدریانی              گروه فلسفه و اخلاق سلامت، دانشکده سلامت و دین، دانشگاه علوم پزشکی قم