نشریه دانش سلامت و دین

دانش اندک ما

بحث ما در این مجال، طرح یک آیه کریمه یا یک حدیث شریف از معصومین (علیهم‌السلام) است که با موضوع هر یک از جلسات درس اخلاق حرفه‌ای ارتباط و تناسب دارد. آیه کریمه‌ای که تقدیم می‌شود، می‌تواند در جلسه «رابطه تیم پزشکی و سلامت با بیمار و گیرنده خدمت» بیان گردد. خدای تبارک و تعالی در آیه 85 سوره مبارکه «إسراء» می‌فرماید:

و یسئلونک عن الرّوح قل الرّوح من أمر ربّی و ما أوتیتم من العلم إلّا قلیلاً

از تو درباره روح سؤال می‌کنند، بگو: روح از فرمان پروردگار من است، و جز اندکی از دانش، به شما داده نشده است. (ترجمه آیت‌الله مکارم شیرازی حفظه‌الله)

یکی از اموری که باعث می‌شود ما ارائه‌کنندگان خدمات سلامت (به‌خصوص ما پزشکان) در حقّ دیگران، از جمله بیماران، همراهان آ‌ن‌ها، همکاران و ... ظلم کنیم، تکبرّ و غروری است که از تحصیلات طولانی‌تر و از داشتن مدرک بالاتر، به جان ما می‌افتد. «من!! 12 سال دیپلم، 7 سال پزشکی، 4 سال تخصص، 6 ماه فوق تخصص درس خوانده‌ام. این دیگه کیه! یه کارشناسی داره، اما من ...!» شاید تاکنون با افرادی این‌چنین، برخورد داشته‌اید. امیدوارم قبلاً چنین کسانی را ندیده باشید و بعداًهم نبینید. اما متأسفانه بعضی وقت‌ها، خودمان هم در مقابل بیمار، همین‌گونه رفتار می‌کنیم.

چه خوب است که ما پزشکان این آیه کریمه را آویزه گوش کنیم و به خاطر بسپاریم و حتی زیبنده است که آن را با خطی زیبا نوشته و قاب کرده و در مطب خود نصب نماییم. همه به خصوص ما افراد تحصیل کرده، به این تذکّر قرآنی نیاز داریم. غرور و فخرفروشی ناشی از «مدرک» تحصیلی بالاتر، می‌تواند «درک» ما را تا جایی پایین آورد که شرافت و کرامت انسان‌های دیگر و هم‌نوعان خود را از یاد ببریم.

برای اینکه غرور و فخرفروشی بی‌جا دامن‌گیر ما نشود، لازم است دقت داشته باشیم و خیال باطل و تصوّر غلط نکنیم که خیلی می‌دانیم. نه!!! واقعیت این است که ما خیلی بیشتر از دانسته‌هایمان، ندانسته داریم. بیش از آنچه می‌دانیم، نمی‌دانیم!!

فرمایش قرآن کریم این است که اندکی از دانش به شما داده شده است. به بیان دیگر، قرآن کریم توجه می‌دهد که شما خیلی چیزها را نمی‌دانید و بیشتر دانش، در دست شما نیست.

کبر، غرور و فخرفروشی می‌تواند مانع یادگیری و دفع و رفع اشتباه ما در حوزه سلامت شود. باید توجه داشت که آسیب مستقیم اشتباه ما، متوجه بیمار می‌شود. از این رو، فخرفروشی در حوزه سلامت، از ابعاد متعددی، نادرست و غیراخلاقی است.

به این مثال توجه بفرمایید و نظرات ارزشمند خود در این باره را برای مجله ارسال بفرمایید. با اتاق فرمان فوریت‌های پزشکی 115 تماس گرفته شده و درخواست پاسخ به یک پرسش دارند. مکالمه به پزشک عمومی مستقر احاله می‌شود. پرسش این است که مارمولک، داخل دیگ غذا افتاده است. غذا همچنان پاک است؟ خوردن آن حلال است؟ از نظر بهداشتی، خوردن آن اشکالی دارد یا خیر؟

پزشک پاسخ می‌دهد که از نظر بهداشتی، منعی برای استفاده از این غذا وجود ندارد. پاکی یا نجاست و حلال یا حرام بودن آن را هم نمی‌دانم. پرستار مستقر در اتاق فرمان که شاهد مکالمه است، به پزشک می‌گوید: «دکتر، باید غذا را دور بریزند. دم مارمولک، دارای سم سیانور است. خطر مرگ وجود دارد.»

نویسنده:

دکتر محسن رضایی آدریانی

دانشکده سلامت و دین، دانشگاه علوم پزشکی قم