نشریه دانش سلامت و دین

بهداشت زناشویی در دوران قاعدگی

در سوره بقره آیه 222 می خوانیم: «ویسْألونک عن الْمحیض قلْ هو أذًى فاعْتزلوا النّساء فی الْمحیض ولا تقْربوهنّ حتّى یطْهرْن فإذا تطهّرْن فأْتوهنّ منْ حیْث أمرکم اللّه إنّ اللّه یحبّ التّوّابین ویحبّ الْمتطهّرین». (و از تو درباره حیض می پرسند بگو آن مایه رنج است. پس در مدت حیض از زنان کناره بگیرید و با آنان نزدیکی نکنید تا پاک شوند و چون پاکیزه شدند و غسل کردند آنگونه که خداوند به شما فرموده است با آنان بیامیزید که خداوند آمرزش خواهان و پاکیزگان را دوست دارد).

منع آمیزش با زنان حائض یکی از ابعاد بهداشت زناشویی و فردی است که در دین مبین اسلام به آن پرداخته شده است. مقاله حاضر با هدف تبیین علل منع ارتباطات زناشویی در دوران قاعدگی از منظر علم پزشکی نگاشته شد.  

در گذری سریع بر تغییرات فیزیولوژیک و هورمونی سیکل قاعدگی متوجه می‌شویم که در شرایط غیرقاعدگی، محیط داخلی واژن به وسیله ترشّحات مخاطی، نرم و به علت ضخامت بافت مخاطی تا حد زیادی آسیب ناپذیر است. در این دوران محیط واژن تحت تاثیر مقادیر بالای استروژن و وجود اسید لاکتیک، وضعیت اسیدی داشته و در نتیجه رشد و تکثیر عوامل میکروبی محدود می‌گردد. در حالی که در دوران قاعدگی به دلیل کاهش استروژن و پروژسترون ضخامت مخاط واژن کاهش یافته و همزمان با کاهش ترشحات دستگاه تناسلی، موجب خشکی و آسیب پذیری دیواره واژن می شود. علاوه بر این در دوران قاعدگی به دلیل ریزش بافت مخاطی رحم (اندومتر)، یک بافت زخمی همراه با عروق باز سطح داخلی رحم را می پوشاند که نفوذ عوامل میکروبی را به بافت‌های عمقی جدار رحم و عروق خونی موجود در آن تسهیل می کند. تجمع خون و ترشحات خونی در داخل دستگاه تناسلی نیز محیط مناسبی را برای رشد و تکثیر عوامل میکروبی در این قسمت فراهم می آورد. از مهمترین عوامل عفونت‌زا در دستگاه تناسلی، ویروس پاپیلومای انسانی است که از طریق رابطه جنسی منتقل شده و به عنوان عامل ایجاد سرطان دهانه رحم شناخته می شود (1و2).

سرطان گردن رحم سومین سرطان شایع دستگاه تناسلی زنان و یکی از علل مهم مرگ و میر در جهان است. 8/0 درصد زنان 65 سال در کشورهای توسعه یافته و 5/1 درصد زنان همان سن در کشورهای در حال توسعه به این سرطان مبتلا هستند. عواملی از قبیل وضعیت اقتصادی - اجتماعی، تعداد زایمان ها، نوع زایمان ها، نژاد، فاکتور ختنه در مردان، سن اولین تماس جنسی، سیگار، عفونت های ویروس پاپیلوم انسانی، مصرف قرص های پیشگیری از بارداری و سن اولین زایمان، به عنوان عوامل خطر مطرح در ایجاد سرطان گردن رحم ذکر شده اند. بررسی های مختلفی که جهت شناسائی عوامل خطر سرطان گردن رحم انجام شده است نشان می دهد زنان یهودی کمتر از زنان غیریهودی به سرطان گردن رحم مبتلا می شوند که علت آن می تواند منع مذهبی مقاربت در دوران قاعدگی باشد. نتایج مطالعه ای که توسط کریمان و همکاران در ایران انجام شد نشان داد شانس ابتلا  به سرطان گردن رحم در زنانی که در دوران قاعدگی نزدیکی داشته اند 6 برابر بیشتر از زنانی است که از نزدیکی در دوران قاعدگی خودداری کرده اند (3و4). نتایج مطالعه ای که توسط واحد اپیدمیولوژی دانشگاه تورنتو صورت گرفت نیز نشان داد شیوع عفونت ویروس پاپیلومای انسانی در خانم هایی که در دوران قاعدگی مقاربت دارند بیشتر از خانم هایی است که در این دوران مقاربت  نداشته اند (5).  

مکانیسم و چگونگی ارتباط مقاربت در دوران قاعدگی با سرطان رحم هنوز به طور کامل شناخته نشده است ولی به نظر می رسد مقاربت در دوران قاعدگی با مکانیسم خاصی باعث ایجاد سرطان گردن رحم شده و یا احتمال آن را افزایش می دهد. در دوران قاعدگی کانال گردن رحم باز است، اما با توجه به این که مسیر خونریزی قاعدگی از رحم و گردن رحم به طرف پایین می باشد، عوامل بیماری زا یا سرطان زای به قسمت های فوقانی دستگاه تناسلی انتقال نمی یابند. اگر در دوران قاعدگی مقاربت صورت گیرد زمینه انتقال عوامل سرطان زا از مهبل به طرف بالا فراهم می شود. از آنجا که شایع ترین محل ظهور سرطان گردن رحم، منطقه انتقالی (Transitional Zone) می باشد، به نظر می رسد مقاربت در دور ه قاعدگی موجب می شود عوامل ایجاد کننده سرطان گردن رحم از قبیل ویروس پاپیلومای انسانی یا عوامل محرک موجود در ترشحات منی و سایر عواملی که هنوز به طورکامل شناخته نشده اند، به راحتی منطقه انتقالی را تحت تأثیر قرار دهند. در دوران غیر از قاعدگی بسته بودن کانال گردن رحم و هم چنین تجمع ترشحات در گردن رحم، مانع از انتقال عوامل بیماری زا یا سرطان زای قطعی یا احتمالی به قسمت های فوقانی دستگاه تناسلی می شود، بنابراین مقاربت در این دوران عامل خطرناکی برای ایجاد این عارضه نخواهد بود (3و4). شاید یکی از دلائل علمی این دستور دین مبین اسلام یعنی؛ منع مقاربت در دوران قاعدگی؛ که به طور صریح و روشن در آیه 222 سوره بقره آمده است، این مسئله باشد.

منابع:

1. مجید دانشگر. بهداشت زناشویی و مسائل جنسی از دیدگاه قرآن و طب. مجله اخلاق پزشکی
2. علی حسین زاده. آداب و کارکردهای روابط جنسی سالم از دیدگاه اسلام، و آسیب های روان شناختی آن. مجله اسلام و پژوهش های تربیتی
3. کریمان نورالسادات. مقاربت‌ در دوران‌ قاعدگی‌ و‌ سرطان‌ گردن‌ رحم‌. مجله دانشگاه علوم پزشکی اراک
4. وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشی. بسته اطلاعاتی اچ آی وی / ایدز.
5. Al-Asker O. Islam prohibits coitus during menstruation. [on line]. 2008 Available:http://www.55a.net/firas/english.

نویسنده:

دکتر نرگس اسکندری

دکتری تخصصی سلامت باروری، استادیار و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی قم